Targedau ac effeithiau maethol ar eich datblygiad
Ym mis Ionawr 2021 cyhoeddodd Cyfoeth Naturiol Cymru dargedau newydd ar gyfer crynodiad ffosffadau mewn Ardaloedd Cadwraeth Arbennig (ACA) ledled Cymru. Cyhoeddwyd gwybodaeth ffosfforws ychwanegol yn 2023 ac yna targedau ansawdd dŵr eraill yn 2024. Roedd y targedau diwygiedig yn dilyn tystiolaeth gan y Cydbwyllgor Cadwraeth Natur y gallai tywydd cynhesach a sychach, a ragwelir o ganlyniad i newid yn yr hinsawdd, leihau llif afonydd yn ystod yr haf ac felly, gynyddu crynodiadau maetholion. Mae’n seiliedig ar dystiolaeth newydd am effaith niweidiol maetholion gormodol i ecosystemau dŵr a rhywogaethau.
Mae tair afon ym Mharc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog – afonydd Gwy, Brynbuga a Tywi – wedi’u dynodi’n Ardaloedd Cadwraeth Arbennig ac rydym wedi cynhyrchu map yn dangos yr afonydd a’u dalgylchoedd yn y cyd-destun ar Ffin y Parc Cenedlaethol. Ar hyn o bryd, mae gan Afon Gwy a’r Wysg fethiannau sylweddol yn erbyn targedau ffosfforws Cyfoeth Naturiol Cymru. Mae’r Tywi yn pasio’r targedau, er yn gyfyngedig. Mae rhagor o fanylion am y statws yn erbyn y targedau hyn i’w gweld yn adroddiad Asesiad Cydymffurfiaeth Cyfoeth Naturiol Cymru o Adroddiad Ardaloedd Cadwraeth Arbennig yn erbyn Targedau Ffosfforws ac Asesiad Cydymffurfiaeth Ardaloedd Cadwraeth Arbennig yn erbyn Targedau Ansawdd Dŵr Cymru.
Ar hyn o bryd, mae dros 60% o gyrff dŵr yng Nghymru yn methu yn erbyn y targedau tynnach, a gofynnir i Awdurdodau Cynllunio Lleol gymryd mwy o gamau i osgoi dirywiad pellach yn yr amgylchedd. Mae hyn yn golygu bod yn rhaid i bob cynnig datblygu yn y dyfodol o fewn Ardaloedd Arbennig o Dalgylchoedd Afonydd Cadwraeth a fydd yn cynhyrchu cynnydd yn nifer y dŵr gwastraff brofi nawr na fydd y datblygiad sy’n dilyn yn cyfrannu at lefelau maethol uwch.
Ardaloedd Cadwraeth Morol Arbennig (ACA)
Rhyddhaodd Cyfoeth Naturiol Cymru asesiadau cyflwr a chyngor cadwraeth ar gyfer ACA Morol ym mis Mehefin 2025. Roedd yr asesiadau cyflwr yn cynnwys targedau ansawdd dŵr lle gallai’r rhain effeithio ar nodweddion dynodedig safle gwarchodedig. Mewn amgylcheddau morol y prif faetholion sy’n peri pryder yw nitrogen yn hytrach na ffosfforws. Canfuwyd bod gan dri o’r saith ACA morol a aseswyd ardaloedd a fethodd fesurau ansawdd dŵr ar gyfer nitrogen. Mae corff dŵr mewnol Cilfach Tywyn yn ACA Bae ac Aber Sir Gaerfyrddin yn un o’r ardaloedd hyn.
Mae Cyfoeth Naturiol Cymru wedi cynghori bod yn rhaid i bob cynnig datblygu pellach o fewn dalgylch corff dŵr mewnol Cilfach Tywyn a fydd yn cynhyrchu cynnydd yn nifer y dŵr gwastraff ddangos na fydd y datblygiad dilynol yn cyfrannu at lefelau nitrogen uwch o fewn ACA Bae ac Aberoedd Sir Gâr. Mae gan Afon Casllwchwr ei blaenddyfroedd yn rhan dde-orllewinol Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog ac mae’n draenio i gorff dŵr mewnol Cilfach Tywyn. O ganlyniad, bydd angen i ddatblygiadau yn y dyfodol o fewn dalgylch Casllwchwr ystyried y potensial o effeithiau maetholion ar ACA Bae ac Aberoedd Sir Gaerfyrddin. Mae dalgylch Afon Tywi yn draenio i gorff dŵr Aber Afon y Tair Afon o fewn ACA Bae ac Aberoedd Sir Gaerfyrddin. Mae Cyfoeth Naturiol Cymru o’r farn na fydd yn ofynnol i ddatblygiadau yn y dyfodol o fewn dalgylch Twyi ystyried nitrogen (yn ogystal â ffosfforws).
Mae rhagor o fanylion am yr Asesiadau Cyflwr ar gyfer safleoedd morol Ewropeaidd Cymru (EMS) a‘r adroddiadau Cyngor Cadwraeth ar gyfer safleoedd morol Ewropeaidd ar gael ar wefan Cyfoeth Naturiol Cymru.
Mae Cyfoeth Naturiol Cymru wedi darparu canllawiau i Awdurdodau Cynllunio Lleol ar gyfer ystyried effeithiau datblygiadau arfaethedig sydd angen caniatâd cynllunio ar yr afonydd sensitif hyn. Rhaid i Awdurdodau Lleol gydymffurfio â Rheoliadau Gwarchod Cynefinoedd a Rhywogaethau 2017 (fel y’u diwygiwyd) a bod â dyletswydd statudol i gyrraedd targedau ansawdd dŵr a gwarchod Ardaloedd Cadwraeth Arbennig yr afon trwy reoleiddio gweithgareddau y maent yn gyfrifol amdanynt.
Efallai y bydd gan gynigion datblygu yn y dalgylchoedd hyn, ac yn enwedig y rhai sy’n agos at yr afonydd hyn, gapasiti cyfyngedig i gysylltu â’r system garthffosiaeth gyhoeddus neu i osod systemau triniaeth breifat. Efallai y bydd angen dod o hyd i atebion amgen a fydd yn cyrraedd y targedau newydd, naill ai trwy fodloni niwtraliaeth maethol neu ddarparu gwelliant.
I gynorthwyo ymgeiswyr ac asiantiaid, rydym wedi datblygu Datganiad Maetholion, sy’n nodi dull yr Awdurdod o ystyried ceisiadau cynllunio sy’n cynnwys cysylltiadau newydd â’r Gwaith Trin Dŵr Gwastraff mwy yn nalgylchoedd Cadwraeth Arbennig sy’n sensitif i faetholion Gwy a Tywi. Gweler ein Datganiad Maethol dyddiedig Rhagfyr 2024
Bydd Datganiad Maetholion yr Awdurdod (dyddiedig Rhagfyr 2024) yn cael ei adolygu o bryd i’w gilydd wrth i wybodaeth newydd ddod ar gael – rydym yn disgwyl cyhoeddi fersiwn 2 o’r datganiad hwn cyn bo hir.
Adnoddau Ychwanegol
Cyfrifydd Cyllideb Maetholion Llywodraeth Cymru
Ym mis Mehefin 2025, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru Gyfrifiydd y Gyllideb Maetholion ar gyfer Cymru y gellir ei defnyddio i gyfrifo gofynion lliniaru ffosfforws a nitrogen ar gyfer datblygu o fewn dalgylchoedd Ardaloedd Cadwraeth Arbennig Gwy, Wysg a Thywi. Deallir y bydd y cyfriif yn cael ei diweddaru maes o law i lywio gofynion lliniaru ar gyfer datblygu mewn dalgylchoedd afonydd eraill sy’n draenio i gyrff dŵr morol sy’n sensitif i faetholion.
Mae’r cyfrifydd ynghyd â chanllawiau Llywodraeth Cymru ar gael yma: Cyfrifiannell cyllideb maetholion | LLYW.CYMRU
Datganiad Polisi Interim Llywodraeth Cymru ar ddatblygu yn Afonydd ACA ac ac atgoffa cyfyngiadau ar hawliau datblygu a ganiateir yn Afonydd ACA
Ar 5 Awst 2025, cyhoeddodd Rebecca Evans, Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi, Ynni a Chynllunio, lythyr- https://www.gov.wales/sites/default/files/publications/2025-08/interim-planning-policy-statement-on-development-in-sac-rivers.pdf at Benaethiaid Cynllunio ledled Cymru.
Mae’r llythyr hwn:
- yn cyhoeddi datganiad polisi cynllunio interim ar Ddatblygu mewn Ardaloedd Cadwraeth Arbennig (ACA) yr effeithir arnynt gan Ffosfforws ac yn cyfeirio canllawiau cynllunio ymarferol Ecoleg DTA Ddatblygiad mewn afonydd ardaloedd cadwraeth arbennig (ACA): canllawiau cynllunio | LLYW.CYMRU; ac
- yn atgoffa rhanddeiliaid a’r sawl sydd yn gwneud penderfyniadau o’r rhyngweithio rhwng hawliau datblygu a ganiateir a’r Gyfarwyddeb Cynefinoedd a’r Rheoliadau Cynefinoedd a amlinellir yn TAN 5 Nature Conservation and Planning (2009).
Mae rhagor o wybodaeth am ddatblygiad a maetholion a ganiateir ar gael yma: Digwyddiadau a Datblygiadau a Ganiateir | Bannau Brycheiniog National Park Authority
Byddwn yn parhau i ddiweddaru’r dudalen hon gyda gwybodaeth bellach cyn gynted ag y gallwn.